Decembro de 2023
OS AUTORES:
Datos biográficos
Modesto García Quintáns, nado en Vilar de Buxantes (Dumbría, A Coruña), estudou no Instituto Laboral de Cee (actual IES Fernando Blanco), e o Bachiller Superior en Vilagarcía de Arousa, na especialidade de tornero-fresador, ademáis de estudos de Delineante. Foi así que puido entrar en Madrid na carreira de Enxeñeiro Técnico en Topografía. Ingresou por oposición no Instituto Xeográfico Nacional e en 1970 foi destinado ao Servizo Rexional de Valladolid. Entre 1989 e 1993 foi o director do Servizo Rexional en Galicia. No 2008 foi condecorado coa Cruz de Oficial da Real Orde de Isabel a Católica. Ao xubilárense, converteuse en articulista habitual na prensa escrita e dixital da bisbarra, e tamén é o autor de El Ayuntamiento de Dumbría. Historia, tradiciones y costumbres (Deputación da Coruña, 2008).
Nieves García Centeno: é xornalista e historiadora, licenciada na Complutense e na UNED, respectivamente, cun Doutorado en Filoloxía Hispánica na Universidade da Coruña e cadanseu Máster en Relacións Internacionais e en Protocolo. Ten unha dilatada experiencia nos medios de comunicación, así como na empresa privada. Nos últimos tempos, decantouse pola Arqueoloxía e por escribir sobre as súas viaxes, os museos e sitios monumentais que visita, colaborando en blogs desta temática, especialmente de Exipto. Acaba de rematar un Máster en Exiptoloxía na Universidade de Alcalá de Henares e a principios de 2024 formará parte nos traballos de excavación dunha misión en Karnak (Luxor).
- No eido profesional, Modesto, sabemos que es enxeñeiro topógrafo e que traballaches no Instituto Xeográfico Nacional. Dumbría tela máis que pateada, recollendo non só datos xeográficos, senón tamén a nivel de toponimia, de lendas, de alcumes, de datos históricos,... Pódese resumir todo iso?
Modesto: de maneira resumida, eu estiven traballando por moitas zonas de España, pero sobre todo por Castela, facendo os mapas topográficos parcelarios. E, xa en Galicia, traballei na reconstrución da rede xeodésica na provincia da Coruña. Anécdotas e experiencias nestes anos, moitas.
- Nieves, xornalista, historiadora. Por que esa elección profesional e que camiño, camiños, percorreches para chegar ata hoxe?
Nieves: eu sempre fun de letras, e aínda que ía para Enxeñeira en Topografía, o desastre na Selectividade nas materias de Ciencias e Debuxo fíxome decantar por estudar Xornalismo, algo que sempre me animaron a facer os mestres, xa que dende nena fun unha grande lectora e escribía sempre que podía. Polo tanto, o xornalismo é vocacional, cando se conxugan a curiosidade e as ganas de contalo. O interese pola Historia vén tamén de nena, pola influencia de pai e nai, ao viaxaren por toda a xeografía española. Tamén de maneira resumida, o que máis destaco, fun Bolseira na Axencia EFE en Madrid, e prácticas en RTVE e La Voz de Galicia, e foi aquí onde recalei ao acabaren o Doutorado. Seguir facendo a tese doutoral ou traballar de xornalista? Puido máis esta última opción e fun correspondente da Costa da Morte, coa Voz de Galicia, e máis adiante, estiven en el El Ideal Gallego e fun responsable dos informativos na Radio Nordés-Cadena Ser, onde me tocou cubrir por exemplo a traxedia do Prestige, e máis tarde Directora de Punto Radio Costa da Morte, con sede en Cee. En Ferrol traballei no Departamento de Protocolo e Comunicación do Concello, e dei clases uns meses na Universidade da Coruña, na Facultade de Comunicación, e xa pasei a traballar en gabinetes privados de comunicación. Na actualidade traballo no eido do sector administrativo e loxístico.
O LIBRO:
O libro que nos ocupa, O monte do Pindo ao descuberto: Rutas e Lendas.
Sobre o Monte do Pindo tense escrito moito, pero queda máis por descubrir. Neste libro déixase o Pedregal ao descuberto e cada apartado dá para outro volume, pois se abarcan de maneira sinxela aspectos como a xeografía e a hidrografía, os ríos e as fontes, os datos da poboación, a historia e lendas, e as rutas que o percorren para chegar á Moa ou a Peñafiel, pasando polos petóns, puntos de interese, covas e refuxios, ríos, muíños, e todos xeorreferenciados con coordenadas UTM. Información inédita en moitos aspectos, como a toponimia do Monte, con máis de 800 topónimos, e todo acompañado por fotografías e un mapa en cor con esas rutas, feito polo Instituto Xeográfico Nacional (IGN), que é inédito tamén.
- Como xorde en vós a idea de escribir este libro e como se repartiron as tarefas para sacar adiante esta publicación, como vos organizastes?
Modesto: Desde neno, sempre che chamou a atención este Monte, que de feito non subín ata que dirixín os traballos de construción do vértice xeodésico, na Moa, no ano 1982. Co tempo fun recollendo información, falando coa xente da zona, como Pepe do Fieiro, Marcial, José de Cambeiro, Pedro Lado e José Franco, que me axudaron a descubrir esas rutas e os seus nomes. Moita información, algunha da cal xa foi publicada nos medios da zona, polo que, sobre todo nesa reclusión polo Covid, traballando mesa con mesa coa filla Nieves, lle plantexo a posibilidade de aproveitar ese material e publicalo nun libro.
Nieves: si, e así foi que entro neste proxecto, o que por suposto me enche de ledicia, ordenando e redactando tantos datos, engadindo aspectos como a historia ou as lendas e darlle unha forma global, completa e que resultara de interese. As fotos son dos dous, a maior parte de Modesto, moitas inéditas, como as das covas ou as dos muíños, entornos que estaban practicamente cubertos pola maleza. O que nos fixo tamén moita ilusión foi o prólogo do catedrático de Historia da USC, Fernando Alonso Romero, quen, dende hai uns anos comparte rutas con Modesto, ás que me arrimo cando podo, e percorrer con eles os montes de Dumbría na busca de petróglifos ou o que cadre. Unha honra para nós contar con esta participación.
- Imaxinamos o laborioso traballo de campo, de documentación, de recollida e organización de datos que conleva unha publicación deste tipo. Moito tempo investido, non?
Modesto: Eu invertía os fins de semana e vacacións para percorrer o Monte Pindo, falar ca xente da zona, e iso levaba o seu tempo. Foron anos. O máis laboriosos foi descubrir e visitar esas covas e refuxios, ou limpar os muíños abandonados, co perigo que iso tamén tiña.
Nieves: eu tamén teño subido moitas veces, con Modesto, a este Pedregal máxico. Pensamos que toda a xente da bisbarra lle ten un cariño especial ao Monte do Pindo, sempre nos ollos ou na vista desde calquera punto que nos atopemos na ría de Corcubión e Carnota, Dumbría e Mazaricos. Por iso agradecemos a grande acollida que está tendo o libro. Na miña parte tamén levou o seu tempo ordenar tantos datos, redactalos de forma que resultaran entendibles e apetecibles para a súa lectura, é didácticos, e que todo formara un conxunto interesante e completo do Monte do Pindo desde todos os seus puntos de vista.
SOBRE O EIDO DAS LETRAS:
- De Modesto coñecemos de preto outras publicacións, sabemos de colaboracións habituais en medios de comunicación,... Algo novo sempre no horizonte, Modesto?
Agora estou actualizando e ampliando con novos datos o libro que teño publicado sobre o Concello de Dumbría, ademais de estar concluíndo un Mapa Topográfico do Concello dumbriés e recollendo a toponimia de Dumbría.
- En canto a Nieves, como combinas ese binomio entre a historia e o xornalismo? Sabemos da túa afección ás viaxes. Máis alá do desfrute e do enriquecemento persoal, son tamén unha ferramenta máis de traballo?
A min sempre me gustou escribir e contar cousas, polo tanto, ben que agora mesmo xa non traballo en medios de comunicación, do que gardo unhas experiencias profesionais e persoais inesquecibles, sigo a facer o que máis me gusta, que é escribir, contar cousas, e sobre feitos históricos, sobre todo cando viaxo, visitando museos, monumentos, e que conto nas redes sociais. Nestes pasados anos xa participei en varias escavacións arqueolóxicas en Zaragoza e Estremadura, e dando algunhas charlas en seminarios ou congresos sobre Exipto, unha paixón desde rapaza; tras formarsme é moi enriquecedor poder formar parte deste mundo dunha maneira máis académica e investigadora.
- Que libro ou libros estás/estades lendo neste momento?
Modesto: eu estou lendo o libro Penas sacras de Galicia, de Martín Almagro e Fernando Alonso Romero.
Nieves: eu leo todo o que me cae de Exipto e teño unha pila amoreada coa que non dou feito.
- Gústavos ler en dixital ou preferides en papel?
Modesto: eu prefiro ler en papel.
Nieves: tamén, pero cando xa non tes espazo para máis libros, o posibilidade dixital é incrible, ademais de que podes acceder a volumes de maneira inmediata, por veces máis barato, sobre todo no que respecta aos últimos artigos de investigación que van saíndo.
- Que autor ou autora da Costa da Morte, ou de fóra dela, che gustaría recomendar?
Modesto: Eu recomendo o libro recentemente publicado sobre o médico Maroño, polo seu fillo Braulio Pérez Astray, e no que colaborei axudando e aportando ao autor datos que tiña da familia do seu pai.
Nieves: eu recomendo calquera autor da Costa da Morte, que hai mitos e moi bos, como a poesía de Xosé Iglesias, Xaime Trillo ou Suso Bahamonde, de Cee; a literatura infantil de Marta Lado, de Fisterra, ou a prosa romántica e sensible de Junquera López, de Cee, e, ultimamente, o Monte do Pindo está a ter moita presenza editorial, o que sempre é benvido.
Desde o Concello de Dumbría queremos felicitar a Modesto e Nieves pola publicación deste novo libro e agradecemos que elixisen a súa casa, Dumbría, para facer a súa presentación ao público, así coma que accedesen a esta entrevista para o blog do departamento de Cultura.
Deixamos abaixo a ligazón para acceder á entrevista que nos concedeu, en abril de 2012, Modesto García con motivo da celebración do Día do Libro. Nela falaba da publicación do libro El Ayuntamiento de Dumbría : historia, tradiciones y costumbres (Deputación da Coruña, 2008):
Decembro de 2023
Braulio, cóntanos algo de ti para coñecerte mellor. De onde es? De onde vés?
Son natural e veciño de Baio e actualmente residente na Coruña. Fillo de Manuel Pérez Maroño e Mª Teresa Astray Romero, médico e farmacéutica, respectivamente, de Baio. Estou casado e teño dous fillos, Braulio e Marcos.
A miña infancia transcorreu na vila, etapa da que teño un recordo moi feliz, con moitísimos amigos e moitas aventuras propias de idade. Estudiei a EXB no colexio dos Salesianos na Coruña, e o chamado BUP no colexio Peleteiro, en Santiago. No Instituto Arzebispo Xelmirez, cursei o por entón chamado COU, tamén en Compostela.
O meu paso pola Universidade resúmese cunha licenciatura en Xeografía e Historia pola USC, e o título de doutor en Ciencias Económicas e Empresariais pola UDC, onde acadei ademais o premio extraordinario de doutoramento. Posúo tamén o Diploma de Estudios Avanzados en Economía Aplicada, froito do curso sobre “Integración Europea Políticas Públicas”, dirixido polo catedrático Fernando González Laxe, tamén director da miña Tese. Por último, no plano académico, teño un Máster en Dirección de Recursos Humanos realizado no Centro de Estudios Financieros de Madrid.
Durante todos eses anos de xuventude, complementei estudos e deporte, xa que fun xogador do C.D. Baio desde os 15 ata os 30 anos, levando o brazalete de capitán nos últimos cinco. No mundo do fútbol fixen innumerables amigos, tanto de Baio como de outras moitas vilas da Costa da Morte, e que por fortuna sigo mantendo. Colguei as botas con 30 anos, xusto cando tiven que marchar a traballar, primeiro en Salamanca e despois en Madrid.
Entremos máis na túa traxectoria profesional.
Os meus inicios profesionais sitúanse a finais dos anos oitenta, con traballos puntuais como becario no IDEGA (Instituto de Estudios Económicos de Galicia), que fun combinando con outras actividades, como por exemplo guía nunha famosa exposición chamada Galicia no Tempo, que tiña como sede permanente o mosteiro de San Martiño Pinario en Compostela.
Polo meu interese nos temas de innovación, que me viña polos estudos e traballos feitos na Facultade sobre a Revolución Industrial, contactei co Grupo EPOC (Evaluación de Políticas Científicas), da Universidade de Salamanca, ao que me incorporei en 1991.
Ao ano seguinte, fun contratado como director do SUMIT (Servicio de las Universidades de Madrid para la Información Tecnológica). Na capital de España estiven ata 1996, momento en que regresei a Galicia para traballar como director do Gallaecia Innovation Relay Center, dependente da FEUGA, en Santiago.
En 1998 pasei á dirección técnica da Fundación Universidade da Coruña, onde sigo na actualidade como Director Adxunto, sendo ademais funcionario da Escala Técnica Superior da Universidade da Coruña, con praza como técnico en I+D e transferencia de tecnoloxía.
A miña actividade profesional vén estando moi marcada pola participación en numerosos proxectos internacionais, tanto europeos como con outros espazos xeográficos, principalmente da América Latina e o Caribe, centrados na temática das relacións Universidade-Empresa e as estratexias de innovación e política científica e tecnolóxica postas en marcha polas distintas administracións públicas.
O LIBRO
Braulio Pérez acaba de sacar á luz o libro Médicos e medicina rural na Costa da Morte: A figura do doutor Manuel Pérez Maroño, editado por Hércules de Ediciones.
O martes 19 de decembro preséntase na Biblioteca do Conco (Dumbría).
Sinopse:
Manuel Pérez Maroño foi un deses médicos rurais durante un longo período de máis de coarenta anos, que abarca desde mediada a década dos cincuenta ata 1995, en que se produciu a súa xubilación. No desempeño da profesión é recoñecido coma «un dos médicos rurais máis activos da Costa da Morte durante a segunda metade do pasado século», cun importante «labor de liderado da clase sanitaria da zona» (La Voz Carballo, 2005). Pero sobre todo segue sendo recordado coma un home de ben, próximo e humilde, de fácil trato, accesible a calquera independentemente da súa orixe ou condición, con innumerables e apreciados amigos alá por onde foi. Dotado dunha gran intelixencia, fina ironía e simpatía a esgalla, fixo desfrutar coas súas historias a todos aqueles que as compartían con él. Este libro recolle, a grandes trazos, parte da súa vida e das súas andanzas polos lugares, aldeas y vilas da vella e incomparable Costa da Morte.
O libro que nos ocupa: Médicos e medicina rural na Costa da Morte. A figura do doutor Manuel Pérez Maroño.
O libro é unha homenaxe a meu pai, e xunto a el, a todos os médicos rurais da Costa da Morte, que durante moitos anos, superando tantas e tantas dificultades, foron capaces de atender aos seus pacientes cun trato e unha humanidade insuperable, a pesar das pésimas condicións nas que tiñas que desenvolver o seu traballo.
Como xorde en ti a idea de escribir este libro?
A idea xa viña de anos atrás, desde o pasamento de meu pai no 2005, tras numerosas conversas con moitas persoas que o coñeceron e foron seus pacientes ou amigos, que me contaban algunhas das súas andanza e anécdotas. Fun dándolle forma no último ano e medio, despois de revisar varias fontes de información e comprobar que tiña a suficiente documentación como para abordar o traballo. Ademais, tendo en conta que non hai moitas publicacións sobre a figura dos médicos do rural, máis ben o contrario, considerei necesario tirar cara adiante co libro. Modestamente espero que sirva para poñer en valor a estes profesionais da sanidade, heroes silenciosos, como foron chamados.
O Dr. Pérez Maroño ou, como o coñeciamos en Dumbría, D. Manolo, ou o Médico Maroño, foi o médico titular deste concello ao longo de 17 anos. Este foi, en realidade, o seu primeiro destino oficial en 1958.
Como foi a resposta da poboación de Dumbría á hora de documentarte sobre a figura de D. Manolo? Moitas anécdotas? Moitos recordos espertados neles a raíz deste traballo de recopilación?...
A resposta foi moi boa. Moitas persoas lembran aínda a meu pai, e todas teñen algo que contar, sobre todo os máis maiores que foron seus pacientes e acudían a súa consulta na casa de Capelo, ou ben aos que visitaba a domicilio, que foron moitos.
Fixen varias viaxes polas aldeas e lugares do concello, e puiden escoitar de primeira man historias moi emotivas e que me serviron para coñecer cousas sobre el que non sabía. Serviume tamén para recordar aqueles tempos de neno en que o acompañaba, e o esperaba xogando á pelota no adro da igrexa, fronte ao consultorio.
Tamén quero destacar o gran traballo feito polo meu amigo Modesto García Quintáns, bo coñecedor de toda a contorna e os seus paisanos, que me prestou a súa desinteresada colaboración para saber máis historias, algunhas delas quedan reflectidas no libro.
Non podo esquecer o gran interese que mostrou desde o primeiro momento o ex alcalde, José Manuel Pequeño, que lembraba a meu pai xa desde pequeno, cando pasaba consulta no Ézaro, na casa de Bruno, onde a praia, xusto enfronte á súa.
Aproveito a posibilidade que me dades para agradecer tanta colaboración, e por suposto ao Concello de Dumbría pola súa inestimable axuda para que este libro poida publicarse e ver a luz. Agardo que sexa do agrado de toda esta xente.
Sobre o eido das Letras:
Tes feito algunha outra publicación? Fálanos un pouco delas, por favor.
As miñas publicacións están sobre todo vinculadas coa miña actividade profesional, no eido da colaboración entre universidades e empresas e as actividades de I+D e innovación. Son autor dun libro titulado: ¿Es posible la transferencia del talento científico al mercado?, así como de varios capítulos en distintos libros escritos en colaboración de outros autores, e tamén artigos en revistas científicas especializadas en economía do cambio técnico. No ámbito da xeografía e da historia, teño escrito varios artigos en xornais galegos sobre a posta en valor do patrimonio histórico da Costa da Morte, entre outros asuntos.
Que significa para ti poder escribir e chegar á xente coa lectura e as letras?
Pois para min supón unha oportunidade para contar cousas que me interesan desde o punto de vista persoal e profesional, poder expor as miñas inquedanzas e os meus pensamentos e argumentos, e como historiador de formación, analizar as causas e as consecuencias dos feitos e os procesos nos que nos vemos envoltos ao longo das nosas vidas.
Que libro ou libros estás lendo neste momento?
Con motivo do libro sobre meu pai, estou relendo algunhas publicacións que gardo desde a miña época de estudante da Facultade de Xeografía e Historia, máis en concreto un libro titulado “Historia y Verdad”, de Adam Schaff, un interesante ensaio sobre a obxectividade do coñecemento histórico.
Gústache ler en dixital ou prefires en papel?
Prefiro o papel, gústame tocar os libros e o seu cheiro. Sen deixar de recoñecer a necesidade das novas tecnoloxías da información, sería interesante convencer aos máis novos da importancia do formato en papel dos libros, e sobre todo da súa lectura.
Que autor ou autora da Costa da Morte, ou de fóra dela, che gustaría recomendar?
Da Costa da morte teño varios autores preferidos, desde o meu veciño e amigo Xosé María Lema Suárez, e o seu sobriño Chema Rei, ata Luis Lamela, pasando polo poeta Manuel Oliveira –Manolín-, que foi hai anos meu adestrador no C.D. Baio.
Divírtome moito coa lectura das obras do gran autor baiés Labarta Pose, de quen agardamos pronto sexa recoñecido no día das letras galegas.
Seguindo con Baio, son de destacar as publicacións de meu tío avó Francisco Romero Lema, un dos fundadores do Seminario de Estudos Galegos, sobre a orixe galega de Colón, ou o vocabulario da terra de Soneira.
Tamén son moi interesantes as publicacións de Modesto García Quintáns sobre a bisbarra de Dumbría, Mazaricos, etc.
𝗔𝗕𝗥𝗜𝗟 𝗗𝗘 𝗟𝗜𝗕𝗥𝗢𝗦 · 𝗕𝗜𝗕𝗟𝗜𝗢𝗧𝗘𝗖𝗔𝗦 𝗗𝗘 𝗗𝗨𝗠𝗕𝗥𝗜́𝗔
Os da Charca de Fisterra
